Jak rozpoznać autyzm u dziecka?

Autyzm, czyli zabuczenie ze spektrum autyzmu (ang.: ASD – autism spectrum disorder) nie jest chorobą a zaburzeniem neurorozwojowym rozpoznawanym zwykle w pierwszych trzech latach życia. Moment pojawienia się nieprawidłowości jest kwestią indywidualną – nie ma dwójki identycznych dzieci ze spektrum autyzmu. Zaburzenie  może objawiać się na wiele sposobów – u części dzieci nieprawidłowe funkcjonowanie występuje od urodzenia, u innych pojawia się niespodziewanie, po wcześniejszym względnie prawidłowym rozwoju. Charakteryzuje się nieprawidłowym rozwojem widocznym przede wszystkim w obszarze relacji społecznych, deficytami w werbalnej i niewerbalnej komunikacji, jak również stereotypowymi i powtarzającymi się wzorcami zachowań i zainteresowań.

Spis treści:

1. Autyzm
2. Jak rozpoznać autyzm?
3. Czy moje dziecko ma autyzm?
4. Choroby i zaburzenia współwystępujące z ASD
5. Jak pomóc dziecku z autyzmem?
6. Badanie autyzmu

W funkcjonowaniu społecznym zwraca uwagę przede wszystkim zaburzona zdolność do naprzemiennego udziału w interakcjach. Charakterystyczne dla osób autystycznych są m.in.: zaburzony kontakt wzrokowy, nieumiejętność spontanicznego wykorzystywania gestykulacji w komunikacji pozawerbalnej, niezdolność do tworzenia stosownych do wieku związków przyjacielskich z rówieśnikami, brak świadomości uczuć innych ludzi i empatycznego reagowania na nie. Deficyty w komunikowaniu mogą przejawiać się na różne sposoby. Niektóre dzieci w ogóle nie mówią, inne zaczynają mówić późno lub mają trudności z rozumieniem języka, a z kolei te, które mówią, są bardzo dosłowne w jego rozumieniu.

Jak rozpoznać autyzm?

Do ograniczonych, sztywnych, powtarzanych wzorców zachowania należą rutynowe czynności i rytuały; stereotypowe czynności ruchowe, takie jak: charakterystyczne ruchy rąk, machanie rękami połączone często z kręceniem się w kółko i wspinaniem na palce, sztywne przestrzeganie rutyn, ograniczony charakter zainteresowań, przywiązanie do talizmanów, itd. Niedorozwój wyobraźni u małych dzieci autystycznych znajduje wyraz w zawsze jednakowych zabawach przedmiotami, natomiast w zakresie socjalizacji obejmuje niedostosowanie i nieadekwatność zachowań w kontaktach z innymi.

Czy moje dziecko ma autyzm?

Diagnoza spektrum autyzmu nie jest łatwa, a trudność w diagnozie tego zaburzenia wynika między innymi z szerokiego wachlarza objawów i często wymaga współpracy kilku specjalistów celem wykluczenia innych jednostek chorobowych o podobnym przebiegu. Dotychczas nie było na rynku jednego uniwersalnego testu do diagnozy ASD, w szczególności do diagnozy autyzmu w grupach klinicznych, tj. ze współwystępującymi zaburzeniami zachowania, czy emocji. Obecnie takim złotym standardem nowoczesnej diagnostyki autyzmu, także u dzieci z innymi zaburzeniami, jest Test ADOS-2.  Najczęściej zaburzenie wstępnie rozpoznaje lekarz pediatra, który następnie kieruje dziecko do psychologa lub psychiatry, który pracuje często we przy współpracy z całym zespołem specjalistów. Do oceny rozwoju dziecka specjaliści wykorzystują różnego rodzaju formularze, wywiad z rodzicami oraz obserwację dziecka. Trafna i możliwie wcześnie postawiona diagnoza jest podstawą do stworzenia warunków i szansy na właściwe funkcjonowanie dziecka ze spektrum autyzmu. Jest również niezbędna do wypracowania metod postępowania z dzieckiem autystycznym nie tylko przez rodziców, ale i nauczycieli, którzy z takim dzieckiem będą spędzać sporą część czasu na jego edukowaniu.

Zaburzenie ze spektrum autyzmu występuje 4 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek, u których objawy wyglądają nieco inaczej niż u chłopców i są trudniejsze do zauważenia przez rodziców, czy lekarzy.  Przez to dziewczynki mogą nie otrzymywać diagnozy i pomocy lub otrzymywać ją bardzo późno. U dziewczynek zwykle występują łagodniejsze objawy spektrum autyzmu, a zwłaszcza lepsze umiejętności społeczne niż u chłopców, a te, u których stwierdzono wysoką inteligencję, zazwyczaj rozwijają silniejsze mechanizmy radzenia sobie, aby dopasować się do oczekiwań. Dziewczynki pomimo występujących symptomów ASD nie wydają się borykać z zaburzeniem tak bardzo jak chłopcy w tym samym wieku.

Choroby i zaburzenia współwystępujące z ASD:

Oprócz typowych problemów dla zaburzeń ze spektrum autyzmu lekarze psychiatrzy zwracają uwagę na niepożądane i niebezpieczne zachowania takie jak:

• Impulsywność 
• Agresywność 
• Samouszkodzenia 

Problemy zdrowotne, które często idą w parze z ASD:

• Niepełnosprawność intelektualna 
• Nadpobudliwość psychoruchowa 
• Stany lękowe 
• Depresja
• Padaczka 
• Zaburzenia snu 
• Tiki
• Choroby układu pokarmowego
• Otyłość

Jak pomóc dziecku z autyzmem?

Zaburzenie ze spektrum autyzmu nie można całkowicie wyleczyć, lecz można nauczyć się z nim żyć, poprzez wprowadzenie oddziaływania terapeutycznego, m.in. poprzez terapie w wybranych nurtach:

Terapia poznawczo behawioralna, która pomoże dziecku w rozpoznawaniu i stopniowaniu emocji oraz w nauce ich bezpiecznego wyrażania, radzeniu sobie ze stresującymi sytuacjami; oraz wspomoże wypracowanie bezpiecznych technik redukujących napięcie, zachowania impulsywne, czy zachowania nieadekwatne społecznie. 

Terapia rodzinna z pewnością okaże się pomocna w zrozumieniu postrzegania rzeczywistości przez dziecko ze spektrum autyzmu, pomoże w funkcjonowaniu rodziny, aby opiekunom łatwiej było stworzyć przestrzeń dla dziecka, w której znajdzie poczucie bezpieczeństwa, a przede wszystkim świadomość, że jest kochane i akceptowane. 

Terapia logopedyczne pomocna będzie w przypadku problemów dziecka z mową. Dzięki wsparciu logopedy, poprawią się zdolności językowe. 

TUS – trening umiejętności społecznych – trening grupowy, który poprzez wspólną zabawę uczy właściwych zachowań, wyrażania i odczuwania danej emocji, adekwatnej reakcji na emocje innych, strategii rozładowywania napięcia i radzenia sobie ze złością itp. poprzez wykorzystanie m.in. historyjek społecznych, odgrywania ról. 

Konsultacja dietetyczna – dzieci z zaburzeniem ze spektrum autyzmu mają problemy z układem pokarmowym, dlatego zalecane jest stosowanie diety oraz wyłączenie z jadłospisu m.in. słodyczy. 

Dzięki współpracy między różnymi specjalistami, m.in.: psychologa, terapeuty, logopedy, fizjoterapeuty, czy dietetyka można opracować i dostosować całościowy program terapii dostosowany do potrzeb dziecka z diagnozą spektrum autyzmu.

Mariola Stępień, certyfikowana terapeutka TSR 1st., coach, trener.

Skontaktuj się z nami. Szybka diagnoza pomoże w lepszym funkcjonowaniu nie tylko dziecka, ale i opiekuna, a także całej rodziny. Dobieramy indywidualną ścieżkę terapeutyczno-edukacyjną. Odpowiednio prowadzona edukacja oraz przebieg zajęć dydaktycznych umożliwiają dzieciom rozwój i zdobywanie umiejętności potrzebnych w codziennym funkcjonowaniu w domu i poza nim.